Verða mannréttindi fyrir alla?

Verða mannréttindi fyrir alla?

Öll mannréttindi standa og falla með einni einfaldri hugmynd. Allt fólk á jafnan rétt til lífs og og tækifæra í lífinu, burtséð frá kynferði þess, kynþætti, fötlun, litarhætti, kynhneigð, þjóðerni, ætterni eða stöðu að öðru leyti.

Þessi hugmynd er ekki klöppuð í stein af guðunum og óumbreytanleg um aldur og ævi. Hún er bara mannanna verk og raunar er mjög stutt síðan þjóðir heims féllust á að hún ætti að vera grundvöllur í samskiptum þeirra og áréttuð í lögum í öllum ríkjum. Það gerðist fyrir u.þ.b. sjötíu árum síðan þegar Evrópa og stór hluti heimsbyggðarinnar hafði verið lagður í rúst í hrikalegu stríði við ríki sem stjórnuðust af hugmyndum um að tilteknir kynþættir væru öðrum æðri og sumir þeirra væru réttdræpir, s.s. gyðingar og Róma-fólk og öðru fólki þyrfti að útrýma, s.s. fólki með þroskahömlun, geðfötluðum, öðru fötluðu fólki og samkynhneigðum. Þessi hugmyndafræði náði að skjóta rótum m.a. vegna þess að fólk og „fræðimenn“ hvarvetna í heiminum var uppfullt af kenningum um kynbætur þjóða og mannkyns og jafnvel einhvers konar trú á ofurmenni framtíðarinnar.     

En þessi hugmynd um jafnan rétt og mannréttindi er í raun mjög brothætt eins og önnur mannanna verk. Það er því alls engin trygging fyrir því að hún verði alltaf grundvöllur samfélaga, ríkja og alþjóðlegra samskipta. Og það er ýmislegt sem ógnar nú þessari hugmynd og hefur gert það frá því að hún var fyrst orðuð í alþjóðlegum mannréttindasamningum. Harðstjórar og lýðskrumarar hafa verið óþreytandi í tilraunum sínum til að grafa undan henni og þeir munu halda því áfram. En sú ógn sem að mannréttindum stafar frá háværum pólitíkusum er oftast augljós og sem betur fer eru margir sem halda vöku sinni og eru tilbúnir að leggja mikið á sig til að verja hugmyndina um jafnan rétt fólks fyrir harðstjórum og lýðskrumurum og almenningur lætur sig það varða.

Aðrar ógnir við jafnan rétt og mannréttindi eru hins vegar „lúmskari“ ef svo má segja og því á margan hátt hættulegri. Og sú ógn sem kannski er mest um þessar mundir er áhugaleysi og  tómlæti okkar sjálfra gagnvart gríðarlega mikilvægri spurningu sem verður að svara og enginn getur svarað fyrir okkur.

Viljum við búa til og búa í samfélögum þar sem erfðavísindin verða nýtt til að finna þá sem eru „öðru vísi“ til að mögulegt verði að ákveða hvort þeir eiga að fæðast?

Erfaðvísindin gera það nú kleift að skima fóstur og greina hjá þeim ýmis einkenni. Og þessi vísindi eru á bullandi siglingu og nánast víst að í náinni framtíð verði mögulegt að skima fóstur til að meta greind, geðslag, kynhneigð, fötlun, líkur á ýmsum líkamlegum og andlegum sjúkdómum og „frávik“ af ýmsu tagi frá einhvers konar normi. Og þetta er svo hægt að nýta til að velja einstaklinga sem hafa hin og þessi einkenni sem fólki finnst „eftirsóknarverð“, já eða þau falla í kramið hjá stjórnvöldum og samrræmast vel þeirri hugmyndafræði sem þau kunna að aðhyllast.

Hvað verður þá um hugmyndina brothættu, sem okkur þykir flestum svo vænt um, um jafnan rétt allra til lífs og tækifæra í lífinu, burtséð frá kynferði, kynþætti, litarhætti, kynhneigð, fötlun eða stöðu að öðru leyti.

Er ekki mjög tímabært að við förum að ræða þetta?

lesa hér