Ferðaþjónusta fyrir fatlað fólk í Reykjavík - hver er að misskilja hvað ?

Nú um áramótin tóku gildi nýjar reglur um ferðaþjónustu við fatlað fólk í Reykjavík. Nokkur umræða hefur verið um kosti og galla nýju reglnanna. Í viðtali við Fréttablaðið 23. desember sl. taldi varaformaður Velferðasviðs Reykjavíkurborgar að talsmenn fatlaðra hafi misskilið breytingarnar.

Nú um áramótin tóku gildi nýjar reglur um ferðaþjónustu við fatlað fólk í Reykjavík. Nokkur umræða hefur verið um kosti og galla nýju reglnanna. Í viðtali við Fréttablaðið 23. desember sl. taldi varaformaður Velferðasviðs Reykjavíkurborgar að talsmenn fatlaðra hafi misskilið breytingarnar.

Fyrst skal það tekið fram að um margt eru reglurnar sem tóku gildi nú um áramót mikið framfara skref. Með þeim er gerð tilraun til að þeir sem þurfa á ferðaþjónustunni að halda geti verið virkari þáttakendur í ýmsum félagslegum athöfnum. Það að geta pantað ferðaþjónustu með 2 tíma fyrirvara í stað sólahrings áður er mjög mikilvægt framfaraspor. Fleiri atriði í umræddum reglum eru til framfara m.a að það skuli vera gert ráð fyrir reglubundnu samstarfi við hagsmunasamtök notenda. Eftir sem áður er í umræddum reglum atriði sem vinna gegn tilgangi þessarar þjónustu og setja réttarbótina í uppnám. Það er ákvæðið um fjölda ferða og verðlagningu á ferðum eftir að notaðar hafa verið 60 ferðir á mánuði.

Í nýlegri úttekt Félagsvísindastofnunar Háskóla Íslands er spurt hvort ferðaþjónusta hamlaði félagslegri þátttöku fólks í tómstundum. Um 15 % aðspurðra taldi svo vera. Einnig var spurt um hvort fjárhagsaðstæður hindruðu fólk í félagslegri þátttöku og þá kom í ljós að á milli 28-32% svarenda taldi svo vera.

Tilgangur ferðþjónustunnar er sá að auðvelda fötluðu fólki samfélagsþátttöku og gera það jafnsett öðrum íbúum borgarinnar. Mikil notkun á ferðaþjónustu er merki þess að einstaklingurinn fer víða um sitt samfélag í mörgum og mismunandi erindagjörðum, til að stunda atvinnu, nám og njóta tómstunda eins og kveðið er á um í 35. grein laga um málefni fatlaðs fólks að sé tilgangur ferðaþjónustunnar. Ferðirnar sjálfar eru ekki markmið heldur afleiðing af félagslegri virkni. Nýlegar reglur Reykjavíkurborgar verður að skoða í þessu ljósi.

Í samningi Sameinuðu þjóðanna um réttindi fatlaðs fólks , 20. Grein, er þetta orðað svo „Aðildarríkin skulu gera skilvirkar ráðstafanir til þess að tryggja að einstaklingum sé gert kleift að fara allra sinna ferða og tryggja sjálfstæði fatlaðs fólks í þeim efnum, eftir því sem frekast er unnt, meðal annars með því :

a) að greiða fyrir því að fatlað fólk geti farið allra sinna ferða með þeim hætti sem það kýs og á þeim tíma sem það velur og gegn viðráðanlegu gjaldi “

Í áðurnefndum samningi viðurkenna þjóðríkin, þ.m.t. Ísland, gildi þess að fatlað fólk sé sjálfráða og að sjálfsstæði þeirra sé meðal annars fólgið í því að geta ferðast um sitt samfélag gegn viðráðanlegu gjaldi. Það að takmarka ódýrar ferðir ferðaþjónustunnar við 60 ferðir á mánuði og innheimta 1.100.- kr gjald fyrir hverja ferð umfram það er aðför að öllum þessum gildum og skuldbindingum. Vonandi er ákvörðun velferðasviðs byggð á misskilningi, en ekki á þeirri forræðishyggju að vilja ákveða að fatlað fólk hafi ekkert að gera með það að þeysast um allan bæ á kostnað borgaranna.

Jafnræði í almenningssamgöngum

Landssamtökin Þroskahjálp óskuðu eftir því við einn viðskiptavin ferðaþjónustunnar að hann gæfi okkur innsýn í notkun sína og kostnað vegna þeirra viðskipta. Um er að ræða unga manneskju sem notar rafmagnshjólastól og á engan annan valkost en að nota ferðaþjónustu vegna allra sinna ferða. Viðkomandi er bæði í íþróttum og stundar símenntun auk þess að taka þátt í öðru félagslífi. Fastar ferðir hjá þessari manneskju voru 82 á mánuði. 40 ferðir voru vegna atvinnu 5 daga vikunnar, 8 ferðir

í sjúkraþjálfun einu sinni í viku, 16 ferðir vegna íþróttaæfinga tvisvar í viku, 8 ferðir vegna fullorðisfræðslu einu sinni í viku og 10 ferðir á mánuði voru vegna þátttöku í föstu félagsstarfi.

Þá eru ekki taldar ferðir vegna sérverkefnis sem viðkomandi tekur þátt í, læknisferða, heimsókn til ættingja og vina, verslunarferða og annarra athafna sem eðlilegt er að fólk þurfi að sinna.

Á árinu 2014 greiddi þessi einstaklingur kr. 135.000.- í ferðaþjónustu. Samkvæmt nýrri gjaldskrá myndu föstu ferðirnar hennar 82 kosta hana u.þ.b 410.000.- kr á ári og það að fara tvisvar á dag fram og til bak með ferðþajónustu fatlaðs fólks kosta 75.900.- á mánuði eða 910.000 á ári. Og samkvæmt reglunum væri ekki heldur heimilt að fara svo oft með ferðaþjónustunni. Til samanburðar þá kostar árskort í strætisvagna nú 70.900 sem veitir heimild til ótakmarkaðs aksturs. Þarna er mismunur sem er tilkomin vegna fötlunar uppá 839.100.- kr.

Við hjá Landssamtökunum Þroskahjálp teljum að allir geti verið sammála um að þarna sé um mistök að ræða sem þarf að leiðrétta. Við höfum bent á að það sé skynsamlegast að hafa engin takmörk á því hversu mikið fólk noti ferðaþjónustu og full ástæða sé til að taka upp í ferðaþjónustu fatlaðra árskort eins og í almenningsamgöngum. Ferðaþjónusta fatlaðs fólks gegnir mikilvægi hlutverki við að ýta undir og efla félagslega þátttöku fatlaðs fólks. Reglur um fjölda ferða og óhófleg verðlagning vinnur gegn þeim tilgangi.

Bryndís Snæbjörnsdóttir, formaður Landssamtakanna Þroskahjálpar

Friðrik Sigurðsson, framkvæmdastjóri Landssamtakanna Þroskahjálpar